صنایع خودرو و قطعه‌سازی در ایران به‌عنوان یکی از ارکان اساسی تولید خودرو و تامین نیازهای بازار داخلی و خارجی، همواره با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه بوده‌اند. با وجود ظرفیت‌های بالای تولید و تجربه‌های قبلی در صادرات به بازارهای منطقه‌ای، عواملی نظیر تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات ارزی و بحران‌های سیاسی در کشورهای هدف مانع از تحقق پتانسیل‌های این صنعت شده‌اند. در سال‌های اخیر، بازارهای عراق و سوریه به‌عنوان مقاصد کلیدی صادرات قطعات خودرو برای ایران، با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند.
در این راستا بابک کریمخان، رئیس کمیته لوازم یدکی و مبارزه با قاچاق انجمن تخصصی صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به تحلیل چالش‌های پیش روی صنعت قطعه‌سازی ایران به‌ویژه در زمینه صادرات به بازارهای منطقه‌ای پرداخت.
او با اشاره به مشکلاتی که این بازارها به دلیل بحران‌های سیاسی و امنیتی با آن مواجه هستند و موجب ناپایداری در تجارت و کاهش تقاضای قطعات خودرو شده است، تاکید کرد تحریم‌های بین‌المللی و فشارهای اقتصادی نه‌تنها بر قدرت خرید در این کشورها تاثیر گذاشته، بلکه جریان صادرات را نیز دچار اختلال کرده است.
به گفته کریمخان، مشکلات زیرساخت‌های حمل‌ونقل و نوسانات ارزی در این کشورها فرآیندهای تجاری را پیچیده‌تر و برای قطعه‌سازان ایرانی چالش‌های جدی ایجاد کرده است. وی همچنین بر ضرورت گسترش بازارها و تنوع بخشی به مقاصد صادراتی به‌عنوان راهکارهایی برای مقابله با این چالش‌ها تاکید می‌کند. با این‌حال، او معتقد است که اگر ایران بتواند روابط اقتصادی خود را با کشورهای غیراروپایی تقویت کند و درعین‌حال گام‌هایی در راستای بهبود روابط با برخی از کشورهای اروپایی بردارد، احتمال احیای روابط تجاری وجود دارد.
این قطعه‌ساز همچنین بر ضرورت ارتقای سطح فناوری و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در فرآیندهای تولید تاکید کرد و ایجاد تسهیلات مالی ویژه برای قطعه‌سازان و حمایت‌های دولتی در قالب تسهیلات بانکی با نرخ بهره پایین را به‌عنوان راهکاری برای حل مشکل نقدینگی معرفی کرد.
او با بیان این‌که درحال‌حاضر قاچاق قطعه روان‌تر از واردات مواد اولیه تولید انجام می‌شود، تصریح کرد: «دولت باید شرایطی را فراهم کند تا قطعه‌سازان بتوانند به‌راحتی از تسهیلات مالی و اعتباری برای گسترش تولید و صادرات خود استفاده کنند و نهادهای نظارتی و حمایتی نیز باید در برابر مشکلاتی مانند قاچاق قطعات و موانع واردات مواد اولیه، قطعه‌سازان را کمک کنند.»
با توجه به رویدادهای اخیر در بازارهای منطقه‌ای مانند عراق و سوریه، صنعت قطعه‌سازی کشور درحال‌حاضر در زمینه صادرات به این کشورها با چه مشکلاتی روبه‌رو است؟
بازارهای منطقه‌ای مانند عراق و سوریه که پیش‌تر از مهم‌ترین مقاصد صادرات قطعات خودرو برای ایران بودند، درحال‌حاضر به دلایل مختلف با مشکلات عمده‌ای روبه‌رو شده‌اند. یکی از مشکلات اصلی، وقوع بحران‌های سیاسی و امنیتی در این کشورهاست که موجب ناپایداری در تجارت و کاهش تقاضای قطعات خودرو شده است. علاوه‌بر این، تحریم‌های بین‌المللی و فشارهای اقتصادی باعث کاهش قدرت خرید در این کشورها شده و جریان صادرات را دچار اختلال کرده است. همچنین مشکلاتی مانند کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و وجود نوسانات ارزی در این کشورها باعث شده است که فرآیندهای تجاری در این مناطق پیچیده‌تر از قبل شود. به‌ویژه برای کشورهایی که قبلا درگیر جنگ و بحران بودند، انتقال پول و انجام معاملات تجاری به‌صورت معمول ممکن نیست. به همین دلیل، قطعه‌سازان ایرانی برای حفظ بازار خود در این مناطق با چالش‌های جدی مواجه هستند و باید به فکر گسترش بازارها و تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی خود باشند.
شما اشاره کردید صادرات قطعات خودرو حتی به کشورهای اروپایی در گذشته موفقیت‌هایی داشته است. به نظر شما با شرایط فعلی تحریم‌ها، آیا هنوز امکان احیای روابط تجاری با این کشورها وجود دارد؟
شرایط تحریمی که ایران درحال‌حاضر با آن مواجه است، به‌شدت تاثیر منفی بر صادرات کشور به دیگر کشورهای داشته است. بسیاری از کشورها به دلیل هم‌راستایی با تحریم‌های آمریکایی، از همکاری با ایران در حوزه صادرات قطعات خودرو اجتناب می‌کنند. این وضعیت با وجود این‌که تولیدکنندگان قطعه داخلی پیش از این توانسته بودند به‌طور محدود در بازارهای اروپایی نفوذ کنند، اکنون به چالش بزرگی تبدیل شده است. علاوه بر تحریم‌ها، محدودیت‌های بانکی و مشکلات انتقال پول از طریق سیستم‌های بین‌المللی باعث شده است که تجارت با جهان به شدت پیچیده و دشوار شود. با این‌حال، اگر ایران بتواند گام‌هایی در راستای بهبود روابط اقتصادی با کشورهای غیراروپایی و درعین‌حال تقویت روابط تجاری با برخی از کشورهای اروپایی بردارد، شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور امکان احیای روابط تجاری فراهم شود. این امر قطعا نیازمند تلاش‌های دیپلماتیک و تغییرات قابل‌توجه در سیاست‌های اقتصادی است.
با توجه به کمبود منابع مالی و مشکلات موجود در تامین قطعات و مواد اولیه به نظر شما قطعه‌سازان داخلی چه راه‌هایی را می‌توانند برای مقابله با این چالش‌ها در پیش بگیرند؟
مشکلات تامین منابع مالی و مواد اولیه از مهم‌ترین چالش‌هایی است که قطعه‌سازان داخلی با آن مواجه هستند. این مشکلات به‌ویژه در دوره‌های اخیر که تحریم‌ها فشار زیادی بر زنجیره تامین وارد کرده‌اند، شدت یافته است. قطعه‌سازان برای مقابله با این چالش‌ها باید به دنبال راهکارهایی برای بهینه‌سازی تولید و کاهش هزینه‌های جانبی باشند. یکی از این راهکارها استفاده از منابع داخلی و همکاری با تامین‌کنندگان داخلی به‌جای وابستگی به واردات است که می‌تواند به کاهش هزینه‌ها کمک کند. همچنین، توجه به ارتقای سطح فناوری و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در فرآیندهای تولید می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری شود. از سوی دیگر، برای تامین مالی، ایجاد تسهیلات مالی ویژه برای قطعه‌سازان و ارائه حمایت‌های دولتی در قالب تسهیلات بانکی با نرخ بهره پایین می‌تواند به حل مشکل نقدینگی کمک کند. در نهایت، از آنجا که تامین مواد اولیه بخش بزرگی از هزینه‌های تولید را به خود اختصاص می‌دهد، دولت باید در زمینه تسهیل واردات مواد اولیه ضروری و ایجاد زیرساخت‌های بهتر برای تامین این مواد گام‌های موثری بردارد.
به نظر شما، برای توسعه بازار صادرات قطعات خودرو، چه تغییرات اساسی در سیاست‌های دولتی و صنعت قطعه نیاز است؟
برای توسعه بازار صادرات قطعات خودرو، تغییرات اساسی در سیاست‌های دولتی و صنعتی ضروری است. اولین تغییر ضروری، ایجاد سیاست‌های حمایتی قوی برای توسعه و حمایت از بخش خصوصی در صنعت قطعه‌سازی است. دولت باید شرایطی را فراهم کند که قطعه‌سازان بتوانند به‌راحتی از تسهیلات مالی و اعتباری برای گسترش تولید و صادرات خود استفاده کنند. همچنین، نهادهای نظارتی و حمایتی باید به کمک قطعه‌سازان بیایند تا بتوانیم در برابر مشکلاتی مانند قاچاق قطعات، موانع واردات مواد اولیه و همچنین مشکلات بانکی و انتقال پول مقاومت کنیم و دوام بیاوریم. به‌علاوه، سیاست‌های حمایتی باید شامل تشویق به نوآوری، ارتقای استانداردهای تولید، و تاسیس مراکز تحقیق‌وتوسعه برای تولید قطعات جدید و مطابق با نیازهای بازارهای بین‌المللی باشد. تغییر دیگر در سیاستگزاری، اصلاح فرآیندهای گمرکی و رفع محدودیت‌های تجاری است تا امکان صادرات به کشورهای مختلف با سهولت بیشتری انجام گیرد. در نهایت، دولت باید در راستای تقویت روابط تجاری با کشورهای هدف اقداماتی را انجام دهد و با رایزنی‌های بین‌المللی، زمینه‌های مناسب برای تجارت آزاد و رفع موانع صادراتی را فراهم آورد.
آیا افزایش تولید و تنوع در قطعات می‌تواند به گشایش بیشتر در بازارهای صادراتی کمک کند؟ اگر بله، چه برنامه‌هایی برای توسعه محصولات جدید و مناسب با نیاز بازارهای بین‌المللی در نظر گرفته شده است؟
قطعا افزایش تولید و تنوع در محصولات می‌تواند به گشایش بیشتر در بازارهای صادراتی کمک کند. برای رقابت در بازارهای جهانی به‌ویژه در شرایط فعلی که تولیدکنندگان جهانی به دنبال بهره‌برداری از جدیدترین فناوری‌ها هستند، قطعه‌سازان باید قادر باشند محصولات متنوعی تولید کنند که متناسب با نیازهای خاص هر بازار باشد. به‌علاوه، توجه به استانداردهای جهانی و تطابق با نیازهای کشورهای مختلف می‌تواند مزیت رقابتی خوبی برای قطعه‌سازان ایرانی فراهم کند. در این راستا، قطعه‌سازان باید برنامه‌های توسعه‌ای برای تولید قطعات با کیفیت بالا و تکنولوژی‌های پیشرفته در نظر بگیرند. این امر می‌تواند شامل ایجاد همکاری‌های تحقیق‌وتوسعه مشترک با خودروسازان بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در تولید قطعات الکترونیکی و هوشمند خودرو و همچنین ارتقای فرآیندهای تولیدی باشد. به‌طور کلی، تمرکز بر توسعه محصولات جدید و نوآوری در تولید می‌تواند فرصت‌های صادراتی بیشتری را برای صنعت قطعه کشور به ارمغان بیاورد.
